Szkodliwość plastikowych butelek

Czym jest BPA?

Bisfenol A (BPA – dian; 2,2-bis(4-hydroksy-fenylo)propan) jest to związek organiczny z grupy fenoli. Otrzymany po raz pierwszy w 1891 roku, dziś jest stosowany na szeroką skalę do otrzymywania różnych polimerowych tworzyw sztucznych, które znajdują zastosowanie między innymi jako materiały do produkcji opakowań żywności i kosmetyków – zarówno wysokiej jakości przezroczystych plastikowych kontenerów, jak i polimerów używanych do wyścielania wnętrz puszek i kartonów służących do przechowywania żywności. BPA ma budowę chemiczną podobną do estrogenu, przez co może zakłócać gospodarkę hormonalną organizmu. BPA wykazuje szkodliwy wpływ na organizm, zatem wskazane jest wyeliminowanie kontaktu z tym związkiem.

Jak BPA dostaje się do organizmu?

Bisfenol A może przenikać do organizmu drogą oddechową, drogą pokarmową oraz przez skórę. Przenikanie BPA przez skórę ma miejsce podczas kontaktu skóry z przedmiotami zawierającymi BPA – zabawkami, plastikowymi butelkami, paragonami. Na wdychanie bisfenolu A narażone są osoby pracujące w zakładach produkujących farby, lakiery, plastik czy papier do kas fiskalnych. Z kolei przenikanie bisfenolu A drogą pokarmową odbywa się na drodze przenikania BPA z opakowań do znajdującej się w nich żywności. Największe przenikanie bisfenolu A z opakowań ma miejsce podczas podgrzewania żywności w plastikowych pojemnikach czy woreczkach.

W jaki sposób bisfenol A przedostaje się do żywności?

Narażenie człowieka na BPA występuje głównie poprzez żywność i wodę pitną. Związek może uwalniać się z tworzyw plastikowych do żywności. Dane wskazują, iż bisfenol A i jego analogi zostały wykryte w wodzie z kranu, wodzie butelkowanej, żywności, a zwłaszcza w żywności puszkowanej. Wielkość migracji jest zależna od czasu kontaktu opakowania z produktem spożywczym, jego rodzajem i czynnikami zewnętrznymi. Bowiem BPA może przechodzić do żywności w wyniku uszkodzenia plastiku, zniszczenia opakowania, czy podczas wielokrotnego mycia i przede wszystkim działania wysokiej temperatury.

Wpływ na organizm

Badania pokazują jasno: bisfenol jest szkodliwy dla człowieka. Badaniami nad wpływem bisfenolu A zajmuje się amerykański biolog Fred vam Saal, profesor nauk biologicznych z University of Missouri-Columbia w Stanach Zjednoczonych. Naukowiec odkrył, że obecny w tworzywach sztucznych bisfenol A może zakłócać metabolizm ludzkiego organizmu. Zauważył, również że BPA jest silnie reaktywnym związkiem i łączy się z innymi związkami chemicznymi. Działanie tej stosunkowo małej cząsteczki na nasz organizm może powodować zakłócanie pracy układu hormonalnego i nerwowego. Ze względu na swoją budowę chemiczną wpływa na działanie układu rozrodczego czy tarczycy. BPA przyczynia się do: –przedwczesnego pokwitania –zaburzenia płodności u kobiet i u mężczyzn –zwiększenia ryzyka rozwoju zespołu policystycznych jajników (PCOS) – zwiększenia ryzyka rozwoju nowotworów prostaty, jajników i piersi – zwiększenia ryzyka poronień –zaburzenia pracy tarczycy – zwiększenia ryzyka rozwoju otyłości – zwiększenia ryzyka rozwoju insulinooporności i cukrzycy II –może podrażniać drogi oddechowe – zwiększenia ryzyka pojawienia się alergii

Wpływ na układ hormonalny

Jednym z niebezpiecznych skutków stosowania bisfenolu jest jego negatywnych wpływ na płodność. Niektóre związki naśladują hormony endokrynne i zaburzają prawidłową hormonalną sygnalizację. Bisfenol wykazuje zdolność interakcji z układem hormonalnym, gdyż budową przypomina estrogen, hormon charakterystyczny przede wszystkim dla kobiet. Pod względem mechanizmu działania BPA ma 25–30 razy większe powinowactwo wiązania receptora estrogenowego (ER) niż estradiol. Zatem wysoka ekspozycja na BPA może wpływać na funkcje naturalnych ligandów, takich jak estrogeny. W jednym z badań naukowcy odkryli, iż BPA wpływa na układ rozrodczy męski i żeński, a także może oddziaływać na rozwijający się płód. Bisfenol A może doprowadzić do wielu problemów u rozwijającego się zarodka, takich jak: zanik jąder i najądrzy, feminizacja płodów męskich, powiększony rozmiar prostaty, pogorszenie parametrów plemników dorosłych (na przykład liczba plemników, ich ruchliwość i gęstość). Dodatkowo BPA oddziałuje na oś podwzgórze–przysadka–jądro, co wpływa na gospodarkę hormonalną u dorosłych i jest związane z zaburzeniami czynności plemników. Jedno z badań wykazało, iż długotrwałe narażenie samic ssaków na BPA może doprowadzić do zaburzeń endokrynologicznych, co skutkuje wystąpieniem zmian morfologicznych i czynnościowych jajników, macicy, pochwy i jajowodów, co może być przyczyną niepłodności.

Bisfenol A – jak unikać?

Nie można wyeliminować całkowicie kontaktu z BPA, można jednak ograniczyć narażenie na bisfenol A. A który plastik jest bezpieczny? Na to pytanie pomoże nam odpowiedzieć poniższa grafika:

1. politereftalan etylenu: używany masowo do produkcji opakowań: butelek, opakowań na żywność. Względnie bezpieczny, nie zawiera BPA ale ma w sobie antymon, potencjalnie rakotwórczy, nie wiadomo czy przedostaje się do produktów.
2. polietylen wysokiej gęstości: Bezpieczny, nie zawiera BPA. Robi się z tego dzbanki, opakowania na jogurty, kefiry itp., foliowe torebki.
3. polichlorek winylu: butelki wszelkiego rodzaju, na wodę, olej, kosmetyki, płyny do płukania ust itd. Unikać, zawiera BPA, ołów, rtęć i itp.
4. też polietylen niskiej gęstości: najczęściej używany w workach na śmieci, torbach plastikowych, pokrywkach. Nie zawiera BPA, jest bezpieczny.
5. polipropylen: nie zawiera BPA, jest bezpieczny. Używany w pojemnikach na jogurty, pojemnikach na jedzenie na wynos czy chociażby słomkach do picia(chociaż już wycofali plastikowe słomki).
6. polistyren(styropian): robi się z niego wszystkie jednorazowe kubki, talerze i sztućce, jest także często wykorzystywany do pakowania żywności. Zawiera styren który działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy oraz drażniąco na błony śluzowe. Może prowadzić do marskości wątroby.
7. poliwęglany i inne: Wiele z nich zawiera bisfenol A. Jeśli nie ma na nich informacji „BPA free”, to lepiej nie podgrzewać i nie używać do gorących napojów i posiłków. A najlepiej w ogóle unikać.

Co jeszcze możemy zrobić by zminimalizować kontakt z BPA

• wybieraj świeże jedzenie zamiast pakowanego; badanie amerykańskich Silent Spring Institute i Breast Cancer Fund pokazało, że spożywanie zaledwie przez trzy dni świeżej żywności (niepakowanej) wyraźnie zmniejszyło poziom bisfenolu A u dzieci i dorosłych
• unikaj jedzenia w puszkach, zamiast tego więcej gotuj sam ze świeżych produktów a także przechowuj żywność w pojemnikach ze szkła lub stali nierdzewnej
• nie podgrzewaj opakowań – podwyższona temperatura (również w zmywarce) może powodować większe uwalnianie BPA