Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Kodeks rodzinny i opiekuńczy – akt normatywny będący podstawowym źródłem polskiego prawa rodzinnego, w sposób kompleksowy regulujący stosunki rodzinne, uchwalony przez Sejm PRL w dniu 25 lutego 1964 r., wszedł w życie w dniu 1 stycznia 1965 r.

Geneza

Kodeks rodzinny i opiekuńczy został uchwalony w celu rozbudowania i uzupełnienia regulacji prawa rodzinnego w porównaniu z kodeksem rodzinnym z 1950 r. wobec wielu luk i rozrastającego się orzecznictwa sądowego. Jego uchwalenie stanowiło też ostatni etap unifikacji polskiego prawa rodzinnego w okresie powojennym.

Znaczenie w manosferze

Dokument ten ściśle określa prawa i obowiązki małżonków, byłych małżonków oraz ich dzieci. Jest podstawą dla wydawania wyroków przez sądy rodzinne. Niestety mało kto zapoznaje się z jego treścią przed zawarciem związku małżeńskiego (który de facto jest stosunkiem na mocy umowy prawnej). Jego temat nie jest też poruszany w trakcie nauk przedmałżeńskich. O istnieniu jego zapisów często strony dowiadują się dopiero w trakcie sprawy rozwodowej. Mężczyźni, którzy przeczytali KRiO przed zawarciem małżeństwa rezygnują z jego zawarcia lub pod naciskiem partnerki organizują jedynie ślub wyznaniowy za dyspensą biskupa (ślub bez stosowania przepisów zawartych w Konkordacie z 1993), który nie ma skutków prawnych.

Porównanie praktyczne do innych dokumentów prawnych

KRiO można porównać do Ustawy Przepisy o Ruchu Drogowym. Nieznajomość tych dokumentów nie stanowi problemu w zdobyciu prawa jazdy lub zawarciu związku małżeńskiego. Dopiero gdy dojdzie do kolizji, wypadku lub rozwodu okazuje się, że te przepisy określą konsekwencje naszych czynów.

Systematyka kodeksu

Kodeks rodzinny i opiekuńczy składa się z 3 tytułów.

• TYTUŁ I: MAŁŻEŃSTWO (art. 1 – 61⁶)
  • Dział I: Zawarcie małżeństwa (art. 1 – 22)
  • Dział II: Prawa i obowiązki małżonków (art. 23 – 30)
  • Dział III: Małżeńskie ustroje majątkowe (art. 31 – 54)
    • Rozdział I: Ustawowy ustrój majątkowy (art. 31 – 46)
    • Rozdział II: Umowne ustroje majątkowe (art. 47 – 51⁵)
      • Oddział 1: Przepisy ogólne (art. 47 – 47¹)
      • Oddział 2: Wspólność majątkowa (art. 48 – 50¹)
      • Oddział 3: Rozdzielność majątkowa (art. 51 – 51¹)
      • Oddział 4: Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków (art. 51² – 51⁵)
    • Rozdział III: Przymusowy ustrój majątkowy (art. 52 – 54)
  • Dział IV: Ustanie małżeństwa (art. 55 – 61)
  • Dział V: Separacja (art. 61¹ – 61⁶)
• TYTUŁ II: POKREWIEŃSTWO I POWINOWACTWO (art. 61⁷ – 144¹) (do 13 czerwca 2009 POKREWIEŃSTWO)
  • Dział I: Przepisy ogólne (art. 61⁷ – 61⁸)
  • Dział Ia: Rodzice i dzieci (art. 61⁹ – 113)
    • Rozdział I: Pochodzenie dziecka (art. 61⁹ – 86)
      • Oddział I: Macierzyństwo (art. 61⁹ – 61¹⁶)
      • Oddział II: Ojcostwo (art. 62 – 86)
    • Rozdział II: Stosunki między rodzicami a dziećmi (art. 87 – 113⁶)
      • Oddział 1: Przepisy ogólne (art. 87 – 91)
      • Oddział 2: Władza rodzicielska (art. 92 – 112)
      • Oddział 2a: Piecza zastępcza (art. 112 – 112⁸)
      • Oddział 3: Kontakty z dzieckiem (art. 113 – 113⁶)
  • Dział II: Przysposobienie (art. 114 – 127)
  • Dział III: Obowiązek alimentacyjny (art. 128 – 144¹)
• TYTUŁ III: OPIEKA I KURATELA (art. 145 – 184)
  • Dział I: Opieka nad małoletnim (art. 145 – 174)
    • Rozdział I: Ustanowienie opieki (art. 145 – 153)
    • Rozdział II: Sprawowanie opieki (art. 154 – 164)
    • Rozdział III: Nadzór nad sprawowaniem opieki (art. 165 – 168)
    • Rozdział IV: Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki (art. 169 – 174)
  • Dział II: Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie (art. 175 – 177)
  • Dział III: Kuratela (art. 178 – 184)

Tytuły dzielą się na działy, działy podzielono na rozdziały, a w niektórych rozdziałach wydzielono oddziały.

Nowelizacje

Od czasu uchwalenia kodeks rodzinny i opiekuńczy znowelizowano wielokrotnie, głównie w okresie III Rzeczypospolitej. Najważniejsze zmiany dotyczyły:

• przepisów o przysposobieniu,
• wyboru nazwisk noszonych przez małżonków,
• unormowania w kodeksie wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa,
• unormowania w kodeksie instytucji separacji,
• reformy małżeńskich ustrojów majątkowych,
• wprowadzenia zakazu stosowania kar cielesnych przez rodziców i opiekunów prawnych wobec małoletniego.

Ostatnia zmiana weszła w życie w 2019 roku.

Linki zewnętrzne

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Szablon:Dziennik Ustaw)
• Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 lipca 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Szablon:Dziennik Ustaw)

Dodano z dniem 20 stycznia 2005 r. – art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Szablon:Dziennik Ustaw).

Zmieniono z dniem 13 czerwca 2009 r. – art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Szablon:Dziennik Ustaw).

Dodano z dniem 13 czerwca 2009 r. – art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Szablon:Dziennik Ustaw).

Zmiana numeracji z I na Ia z dniem 13 czerwca 2009 r. – art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Szablon:Dziennik Ustaw).

Zmiana systematyki z dniem 13 czerwca 2009 r. – art. 1 pkt 6 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Szablon:Dziennik Ustaw).

Dodano z dniem 1 stycznia 2012 r. – art. 201 pkt 3–5 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Szablon:Dziennik Ustaw).

Dodano z dniem 13 czerwca 2009 r. – art. 1 pkt 21–23 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Szablon:Dziennik Ustaw).

Dodano z dniem 1 sierpnia 2010 r. – art. 2 ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Szablon:Dziennik Ustaw).

Ustawa z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Szablon:Dziennik Ustaw).